Yargılamanın Yenilenmesi: Yeni Deliller Işığında Adaleti Uyandırmak
- Kübra Betül Er
- 26 Haz
- 4 dakikada okunur
Güncelleme tarihi: 2 Tem
A) Yargılamanın Yenilenmesi Nedir?
Yargılamanın yenilenmesi, kesin hükümle sonuçlanmış bir uyuşmazlık, kural olarak yeniden yargılama konusu yapılamaz. Bu nedenle yargılamanın yenilenmesi olağanüstü bir kanun yoludur.
Örnek: C kişisi 2005 yılında cinayet suçundan müebbet hapse mahkûm edildi. Yıllar sonra ortaya çıkan kamera kayıtlarıyla suçsuz olduğu anlaşıldı ve yargılaması yenilenerek beraat etti.
B) Yargılamanın Yenilenmesi Sebepleri
Yargılamanın yenilenmesi olağanüstü kanun yolu olduğu için herhangi bir nedenle başlatılamaz; geçerli nedenler kanunda sınırlı sayıda belirtilmiştir.
Madde 311 – (1) Kesinleşen bir hükümle sonuçlanmış bir dava, aşağıda yazılı hâllerde hükümlü lehine olarak yargılamanın yenilenmesi yoluyla tekrar görülür:
a) Duruşmada kullanılan ve hükmü etkileyen bir belgenin sahteliği anlaşılırsa.
b) Yemin verilerek dinlenmiş olan bir tanık veya bilirkişinin hükmü etkileyecek biçimde hükümlü aleyhine kasıt veya ihmal ile gerçek dışı tanıklıkta bulunduğu veya oy verdiği anlaşılırsa.
c) Hükme katılmış olan hâkimlerden biri, hükümlünün neden olduğu kusur dışında, aleyhine ceza kovuşturmasını veya bir ceza ile mahkûmiyetini gerektirecek biçimde görevlerini yapmada kusur etmiş ise.
d) Ceza hükmü hukuk mahkemesinin bir hükmüne dayandırılmış olup da bu hüküm kesinleşmiş diğer bir hüküm ile ortadan kaldırılmış ise.
e) Yeni olaylar veya yeni deliller ortaya konulup da bunlar yalnız başına veya önceden sunulan delillerle birlikte göz önüne alındıklarında sanığın beraatini veya daha hafif bir cezayı içeren kanun hükmünün uygulanması ile mahkûm edilmesini gerektirecek nitelikte olursa.
f) Ceza hükmünün, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşme veya eki protokollerin ihlâli suretiyle verildiğinin ve hükmün bu aykırılığa dayandığının, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmiş olması veya ceza hükmü aleyhine Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılan başvuru hakkında dostane çözüm ya da tek taraflı deklarasyon sonucunda düşme kararı verilmesi. Bu hâlde yargılamanın yenilenmesi, AİHM kararının kesinleştiği tarihten itibaren bir yıl içinde istenebilir.
(2) Birinci fıkranın (f) bendi hükümleri, 4.2.2003 tarihinde AİHM’nin kesinleşmiş kararları ile, 4.2.2003 tarihinden sonra AİHM’ye yapılan başvurular üzerine verilecek kararlar hakkında uygulanır.
C) Başvuru Süreci ve Usul
Yargılamanın yenilenmesi, kesinleşmiş bir hükme karşı olağanüstü kanun yolu olup belirli usul kurallarına tabidir. Bu süreçte akıllara takılabilecek bazı noktalar vardır:
Başvuruya Yetkili Kişiler
Başvuru Merci (Nereye Başvurulur?)
Başvuru Süresi
İnceleme Usulü ve Karar Süreci
a) Başvuruya Yetkili Kişiler
Yargılamanın yenilenmesi, yalnızca başvuruya yetkili kişilerin talebi üzerine mümkündür; hâkim veya mahkeme bu süreci re’sen başlatamaz.
Peki, bu kanun yoluna kimler başvurabilir?
Hükümlü kişi
Eşi, üst soyu, alt soyu ve kardeşleri (Hükümlü vefat etmiş ise)
Yasal temsilcisi (varsa – özellikle sınırlı ehliyet durumunda)
Mağdur
Katılan (yargılama talebi reddedilmişse bile başvurabilir)
Suçtan zarar gören gerçek ve tüzel kişiler
Malen sorumlu olan kişiler ve mal varlığına el konulan (müsadere edilen) üçüncü kişiler
Adalet Bakanı (istisnai ve özel bir durumdur.)
Hükümlü kendi lehine yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurabilir; aleyhine başvurma hakkı yoktur. Beraat eden sanık ise gerek kendi lehine gerek kendi aleyhine yenileme talebinde bulunamaz.
CMK madde 262, hükümlü, yasal temsilcisi ve eşi hakkında özel düzenleme içerir. CMK madde 242 ve 260 ise katılma kararına göre mağdur veya zarar görenin başvuru hakkını tanır.
CMK madde 314 – (1) uyarınca ise, kesinleşen dava, sadece belirli durumlarda aleyhine yeniden görülebilir:
a) Lehine delilin sahteliği
b) Hâkim kusuru
c) Sanığın beraat sonrası ikrarda bulunması
b) Başvuru Merci (Nereye Başvurulur?)
CMK madde 318 uyarınca, yenileme isteği hükmü veren mahkemeye dilekçe ile yapılır.
CMK madde 303 kapsamında Yargıtay’ın doğrudan hüküm verdiği durumlarda doğrudan o mahkemeye başvuru yapılabilir.
Mahkeme, başvuruyu duruşma yapmaksızın inceler ve talebin kabul edilebilir olup olmadığına karar verir.
Eğer reddederse, bu karar CMK 319/2–3 uyarınca Cumhuriyet Savcısı ve ilgili tarafa tebliğ edilir. Tebligat tarihinden itibaren 7 gün içinde itiraz hakkı vardır.
CMK madde 315 uyarınca, cezanın miktarına ilişkin dar kapsamlı değişiklik (örneğin 2 yıldan 1,5 yıla düşürme) için yenileme yolu kullanılamaz; çünkü suç ve madde aynıdır ve düzenleme sınır içindedir. Bu durumlarda istinaf veya temyiz yolları tercih edilmelidir.
c) Başvuru Süresi
Genel olarak, yargılamanın yenilenmesi başvurularında süre kısıtlaması yoktur. Çünkü hükmün hukuka aykırılığı çoğu zaman geç fark edilir. Bu nedenle zamanaşımı ve süre şartı aranmaz.
Ancak, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararı esaslı yenilemelerde CMK 311/f’ye göre, kesinleşme tarihinden itibaren 1 yıl içinde başvuru yapılmalıdır. Bu süre hak düşürücü niteliktedir: süre geçince başvuru reddedilir.
d) İnceleme ve Karar Süreci
Yenileme talebi doğrudan duruşma açılarak değil, önce mahkemece dosya üzerinden ön inceleme ile değerlendirilir. CMK madde 321 uyarınca:
Delil yeterli değilse veya iddia etkisizse -> duruşmasız red
Yeterli delil varsa -> duruşma açılır
Eğer hükümlü vefat etmişse, CMK madde 322 uyarınca duruşma olmadan dosya incelenerek beraate ya da karar iptaline karar verilebilir. Mahkeme gerekirse önceki hükmü ortadan kaldırır ve karar ilan edilir.
Yenileme kabul edilirse, CMK madde 323’e göre duruşma açılır; mahkeme ya önceki hükmü teyit eder ya da yeni hüküm verir.
Yenileme yalnızca hükümlü lehine olabilir; aleyhine yapılabilmesi için CMK 314’teki özel şartlar aranır.
Yeni hüküm, önceki cezadan daha ağır olamaz.
Beraat veya ceza verilmesine yer olmadığı kararı çıkarsa, kişi maddi-manevi tazminat (CMK 141–144) talep edebilir.
Neden Bu Süreç Önemli ve Adalet İçin Ne Anlama Geliyor?
Hukuki güvenlik sağlar: insan hakları ihlallerine karşı bireyin son savunma hattıdır.
Yeni delillerle gerçek hukuka kavuşur, adalet yeniden tesis edilir.
AİHM kararlarına dayalı başvurular, uluslararası hukuki korumaya kapı açar.
Mahkumiyet nasıl bozulur, yeni delil başvuru süreci, CMK 311 dilekçe örneği, yenileme savcısı itiraz, AİHM sonrası adım adım süreç gibi konular en çok aranan başlıklardır.
Bu olağanüstü kanun yolu olan yargılamanın yenilenmesi, adaletin ikinci şansıdır. Hakkınız ihlal edildiyse, yeniden yargılama ile karar yeniden masaya yatırılır. Süreç karmaşıktır, ancak hak kaybı yaşamamak için profesyonel destek almak mümkündür.
Yorumlar