Karşılıksız Çek Nedir? Ne Yapmalı, Nasıl Tahsil Edilir?

Karşılıksız çek sonrası icra takibi ve hukuki yollar

Çek, ticaret hayatında özellikle şirketler tarafından sıklıkla kullanılan bir ödeme aracıdır. Arada banka olduğu için ödeme aracı olarak güven verse de bazen karşılıksız çıkabilir. Peki, karşılıksız çek nedir, böyle bir durumda ne olur ve haklarınızı korumak için hangi yolları izlemelisiniz? Örneğin, diyelim ki bir mal sattınız ve karşılığında aldığınız çek bankada karşılıksız çıktı. Bu durum hem maddi hem de manevi olarak can sıkıcı olabilir. İşte bu tür durumlarda bilmeniz gerekenler ve izlemeniz gereken yollar.

Karşılıksız Çek Nedir ve Neden Ortaya Çıkar?

Karşılıksız çek, bankaya ibraz edildiğinde, çekin karşılığının hesapta bulunmaması nedeniyle ödenememesi durumudur. Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve 5941 sayılı Çek Kanunu’na göre, çek bir ödeme emri niteliğindedir ve bankanın bu emri yerine getirmesi gerekir. Ancak şu durumlarda çek karşılıksız çıkabilir ve banka ödeyemeyebilir:

• Hesapta Yeterli Para Olmaması: Çeki düzenleyen kişinin (keşideci) banka hesabında yeterli miktarda para bulunmayabilir.

• Hesaba Kısıtlama Getirilmesi: Keşidecinin hesabına haciz, bloke veya başka bir kısıtlama uygulanmış olabilir.

• İmza Uyuşmazlığı veya Sahtecilik: Çek üzerindeki imzanın geçersiz olması veya sahte olması durumu olabilir.

• Çekin Süresinde İbraz Edilmemesi: Çek, kanuni ibraz süresi (örneğin, aynı şehirde 10 gün, farklı şehirde 1 ay) içinde bankaya sunulmazsa.

Bu durumlar, çek hamilini (çeki elinde bulunduran kişiyi) zor durumda bırakabilir. Örneğin, bir esnaf, sattığı ürün karşılığında aldığı çekin karşılıksız çıktığını öğrenirse hem alacağını tahsil edemez hem de ticari planları sekteye uğrayabilir.

Karşılıksız Çekle Karşılaşınca Ne Olur?

Karşılıksız çek, hukukumuzda hem hukuki hem de cezai sonuçlar doğurur. 5941 sayılı Çek Kanunu’na göre, karşılıksız çek düzenleyen kişi, çek hamilinin şikâyeti üzerine adli para cezasıyla karşılaşabilir. Bu ceza, ödenmezse hapis cezasına bile çevrilebilir. Ayrıca çek hesabı açma ve çek düzenleme yasağı gibi yaptırımlar uygulanabilir. Bankalar da karşılıksız çeklerde yine de belirli bir miktarı (2024 itibarıyla 9.270 TL’ye kadar) ödemekle yükümlüdür ancak bu miktar çek bedelinin tamamını karşılamayabilir.

Karşılıksız Çekle Karşılaşanlar Ne Yapmalı?

Karşılıksız çekle karşılaştığınızda paniğe kapılmadan şu adımları izleyebilirsiniz:

1. Çekin Karşılıksız Olduğunu Tespit Ettirin

Çeki, kanuni ibraz süresi içinde (aynı şehirde 10 gün, farklı şehirde veya aynı kıtadaki ülkede 1 ay, farklı kıtalarda 3 ay) bankaya sunun. Banka, çekin karşılıksız olduğunu tespit ederse, çekin arka yüzüne “karşılıksızdır” kaşesi vurur ve size bir ihbarname verir. Bu belge, hukuki süreç için önemlidir.

2. Borçluyla İletişime Geçin

İlk olarak, çekin düzenleyicisiyle (keşideci) iletişime geçerek durumu çözmeye çalışabilirsiniz. Sorununuzu en kısa sürede çözecek olan seçenek bu olabilir. Bazen borçlu, ödeme taahhüdünde bulunabilir veya taksitlendirme önerebilir. Ancak bu süreçte de sadece borçlunun lafına güvenmeyip yazılı belgeler tutmak önemlidir.

3. Hukuki Süreç Başlatın

Eğer borçlu ödeme yapmazsa ve yukarıdaki seçenekler sonuçsuz kalırsa, hukuki yollara başvurmanız gerekir. İşte bu noktada iki temel seçenek devreye girer:

İcra Takibi Başlatma

Çek, kambiyo senedi olduğu için “kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla icra takibi” başlatılabilir. Bu süreçte, icra müdürlüğüne çekin aslı ve karşılıksız ihbarnamesiyle başvurulur. Borçluya ödeme emri gönderilir ve 5 gün içinde itiraz etmezse icra takibi kesinleşir. Kesinleşen takip sonrası borçlunun malvarlığına haciz konulabilir. Bu süreç, deneyimli bir icra avukatıyla yürütülürse daha hızlı ve etkili olur.

Şikâyet Yoluyla Ceza Davası

Karşılıksız çek, 5941 sayılı Çek Kanunu’na göre suç teşkil eder. Çekin karşılıksız çıktığını öğrendiğiniz tarihten itibaren 3 ay içinde icra ceza mahkemesine şikâyette bulunabilirsiniz. Şikâyet, borçluya adli para cezası veya hapis cezası gibi yaptırımlar uygulanmasını sağlayabilir. Ancak bu süreç, alacağın tahsilini doğrudan garanti etmez sadece cezai bir yaptırım sağlar.

4. İhtiyati Haciz Talebi

Eğer borçlunun mal kaçıracağından şüpheleniyorsanız, ihtiyati haciz talep edebilirsiniz. Bu, borçlunun malvarlığına geçici olarak el konulmasını sağlayan hızlı bir hukuki önlemdir. İhtiyati haciz, özellikle acil durumlarda etkili bir koruma sağlar, ancak bu sürecin teknik detayları için bir avukata danışmak şarttır.

Yol İzleme: İcra Sürecinde Avukatın Rolü

Karşılıksız çek tahsili, hukuki ve teknik bir süreçtir. Deneyimli bir icra avukatı, şu konularda size yardımcı olabilir:

• Doğru Başvuru: İcra takibi veya şikâyet dilekçesinin eksiksiz hazırlanması, talebin reddedilme riskini azaltır.

• Hızlı Hareket: Zamanaşımı süreleri (örneğin, icra takibi için 3 yıl, şikâyet için 6 ay) kritik önem taşır. Avukat, süreci zamanında yönetir.

• Malvarlığı Tespiti: Borçlunun malvarlığını araştırarak haciz işlemlerini hızlandırır.

• Müzakere: Borçluyla uzlaşma sağlayarak alacağın tahsilini kolaylaştırabilir.

Sıkça Sorulan Sorular

Karşılıksız Çek İçin Banka Ne Kadar Öder?

2024 itibarıyla, bankalar karşılıksız çeklerde 9.270 TL’ye kadar ödeme yapmakla yükümlüdür. Çek bedeli bu miktarın altındaysa, çek bedelini öderler. Ancak bu, genellikle alacağın tamamını karşılamaz.

İcra Takibi Ne Kadar Sürer?

İcra takibi süresi, borçlunun itiraz edip etmemesine ve malvarlığı durumuna göre değişir. İtiraz olmazsa birkaç ay içinde haciz işlemleri başlayabilir. Ancak itiraz veya dava süreci varsa, aylar sürebilir.

İhtiyati Haciz Nedir?

İhtiyati haciz, borçlunun mal kaçırmasını önlemek için malvarlığına geçici olarak el konulmasıdır. Hızlı ve etkili bir yöntemdir, mahkemeden karar alınıp yapılabilen bir işlemdir.

Zamanaşımı Süresi Nedir?

Çekin kambiyo senedi vasfıyla icra takibi için zamanaşımı 3 yıldır. Şikâyet içinse 3 ay içinde harekete geçilmelidir. Bu süreler geçerse hak kaybı yaşanabilir.

Fulya Hukuk’la Haklarınızı Koruyun

Karşılıksız çek hem maddi hem de manevi açıdan zorlayıcı bir durumdur. Ancak doğru adımlarla alacağınızı tahsil edebilir, haklarınızı koruyabilirsiniz. Fulya Hukuk, karşılıksız çek tahsilatında uzman ekibiyle icra takibi, şikâyet süreci veya ihtiyati haciz gibi konularda en profesyonel şekilde size destek alarak süreci hızlı ve etkili bir şekilde yönetir. Dijital dünyada ve ticari hayatta rahat bir nefes almak için şimdi Fulya Hukuk’la iletişime geçebilirsiniz.