Kamulaştırmasız El Atma Nedir? Ne Yapılmalı?

İdarenin arsa ve arazilere müdahalesinde kamulaştırmasız el atma örneği

Kamulaştırma

Kamulaştırma, idare tarafından, kamu yararının gerektirdiği durumlarda özel mülkiyette bulunan bazı taşınmaz malların mülkiyetini, gerçek karşılıklarını ödemek şartıyla zorla devralınması ile gerçekleşir. Kamulaştırma dayanağını anayasadan alır.

Kamulaştırmanın Anayasal Dayanağı

T.C. Anayasası m 46’da belirtildiği üzere:Devlet ve kamu tüzel kişileri; kamu yararının gerektirdiği hallerde, gerçek karşılıklarını peşin ödemek şartıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamını veya bir kısmını, kanunla gösterilen esas ve usullere göre, kamulaştırmaya ve bunlar üzerinde idarî irtifaklar kurmaya yetkilidir.

Kamulaştırma Usulü

Kamulaştırma, özel mülkiyetteki taşınmaz mallar hakkında yapılır.Kamulaştırma gayrimenkulün gerçek karşılığının ödenmesiyle yapılır. Bu karşılık peşin olarak ödenir.Kamulaştırma kanundaki usul ve esaslara göre yapılır.

Kamulaştırmasız El Atma

Kamulaştırmasız el atma, özel mülkiyette bulunan bir taşınmazı kamu tüzel kişisi tarafından kamulaştırma işlemi yapılmaksızın işgal edilmesi şeklinde ortaya çıkmaktadır. Kamulaştırma işleminin Anayasa madde 46’da belirtildiği üzere malın bedelinin ödenerek yapılması gerekir. İdarenin, özel mülkiyetteki bir taşınmazı kamulaştırmasız el atması anayasaya aykırılık oluşturacağından hukuka aykırılığı da beraberinde getirecektir. Kamulaştırmasız el atma mevzuatta yer edinmemesi gerekçesiyle herhangi bir yasal dayanağı bulunmamaktadır. Daha çok yargıtay içtihadı birleştirme kararlarıyla gündeme gelmiş ve hukuken mevcut bir kavram halini almıştır.

Fiili ve Hukuki El Atma Türleri

Kamulaştırmasız el atma, fiili el atma ve hukuki el atma olmak üzere ikiye ayrılır:Fiili el atma, idarenin özel mülkiyetteki taşınmazın bedelini ödemeksizin usule uymadan fiili hakimiyet kurmasıdır. Malikin mülkiyet hakkının ihlali şeklinde karşımıza çıkar.Hukuki el atma, özel mülkiyetteki taşınmaz mal hakkında karar alarak hukuken el konmasıdır. Bu durum idare tarafından imar planlarının uygulamaya geçirilmemesi veya fiilen kamulaştırma yapılmadığı durumlarda özel mülkiyette bulunan taşınmazın kullanımının hukuken engellenmesi ile karşımıza çıkar.

Fiili El Atma Sürecinde İzlenecek Yollar

Malik, taşınmazı üzerindeki haksız müdahalenin önlenmesini talep edebilir.Malik müdahaleyi kabul eder ve el atılan yerin bedelini isteyebilir.Fiili el atma sürecinde taşınmaz maliki, taşınmazın bulunduğu yer asliye hukuk mahkemesinde dava açabilir. El atmanın önlenmesi davası, kamulaştırmasız el atma davası veya ecrimisil (haksız işgal) tazminat davası açılabilmektedir.

El Atmanın Önlenmesi Davası

El atmanın önlenmesi davasında, el atmanın sona erdirilmesi ya da taşınmazın eski hale getirilmesi talep edilebilir. Bu dava zamanaşımına tabi değildir. Davacı taraf taşınmazın tapudaki maliki olabileceği gibi malikin vefat etmesi üzerine mirasçıları da bu davayı açabilecektir. Davalı ise kamulaştırma yapmaksızın taşınmaza el koyan idaredir.

Kamulaştırmasız El Atma (Bedel Tespiti) Davası

Kamulaştırmasız el atma davasında, el atan idare tarafından malike taşınmazın bedeli teslim edilirken taşınmaz da idare üzerine tapuya geçirilmesiyle karşımıza çıkar. Bu dava türü de zamanaşımına tabi değildir.

Ecrimisil Davası

Ecrimisil davası, malikin haksız olarak el atılan taşınmazı sebebiyle uğradığı zararların tazminini talep edebileceği dava türüdür. Ecrimisil davası tek başına da açılabileceği gibi el atmanın önlenmesi davasıyla veya kamulaştırmasız el atma davasıyla birlikte de açılabilmektedir.

Hukuki El Atma Sürecinde İzlenecek Yollar

Malik, günümüzde kamulaştırmasız hukuki el atma sebebiyle idareyle uzlaşmak zorunda değildir. Hukuki el atma sürecinde idarenin 5 yıl içerisinde imar planının kesinleşmesine rağmen fiilen kamulaştırmada bulunmaması gerekçesiyle malik dava açabilecektir.

İmar Planı İptali Davası ve Tam Yargı Davası

Hukuki el atmadan doğan davalar; imar planının iptali davası veya tam yargı davasıyla zararın tazmini talep edilebilecektir. Ayrıca idareye başvuru yaparak imar planında değişiklik talep edilebilir.

İmar planının iptali davasında, idareye başvurarak değişiklik talep eden malikin başvurusunun reddedilmesi üzerine imar planının iptali davasına gidebilir.

Tam yargı davasında, kamulaştırmanın veya imar planının hayata geçirilmemesi sebebiyle özel mülkiyeti kısıtlanmış olan malik bu dava yoluna gidebilecektir. Bu şekilde kişi zararın tazminini talep eder.

Sıkça Sorulan Sorular

Kamulaştırmasız el atma nedir?

İdarenin taşınmaza bedel ödemeden ve usule uymadan fiilen veya hukuken el koymasıdır.

Kim dava açabilir?

Taşınmazın maliki veya mirasçıları dava açabilir.

Zaman aşımı var mı?

El atmanın önlenmesi ve bedel davasında zaman aşımı yoktur, ecrimisil için 5 yıldır.

Fiili ve hukuki el atma farkı?

Fiili: fiziki işgal; Hukuki: plan ve kararlarla kullanım engeli.

Hangi mahkemeye gidilir?

Fiili el atmada Asliye Hukuk, hukuki el atmada idari yargı.

Sonuç

Yukarıda da bahsedildiği ölçüde kamulaştırmasız el atma özel mülkiyete yapılan bir hak ihlalidir. Kamulaştırmasız el atmanın mevzuata dayanmayıp yargısal içtihatlarla oluşturulmuş bir hukuki yapısının olması da bu alanda hukuki düzenlemelere ihtiyacın olduğunun bir göstergesidir.